Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη

Στην 1η ενότητα του μαθήματος θα γνωρίσουμε το βασικό οικονομικό πρόβλημα και τις βασικές αρχές των οικονομικών. Στα πλαίσια της ενότητας, θα παρουσιαστούν οι έννοιες της σπανιότητας και της επιλογής, του κόστους ευκαιρίας, των κινήτρων αλλά και θα συζητηθούν μεθοδολογικά ζητήματα όπως η οριακή ανάλυση, η υπόθεση του ceteris paribus και η διαφορά μεταξύ θετικών και κανονιστικών οικονομικών. Σημαντικό στοιχείο της 1η ενότητας είναι επίσης η κατανοήση της έννοιας της αγοράς και της σημασίας της στις σύγχρονες κοινωνίες.

Μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να γνωρίζουμε το βασικό πρόβλημα των οικονομικών.
• Να εξοικειωθούμε με τις βασικές αρχές των οικονομικών.
• Να γνωρίζουμε και να εφαρμόζουμε την έννοια του κόστους ευκαιρίας σε πραγματικά οικονομικά προβλήματα.
• Να έρθουμε σε μία πρώτη επαφή με την λογική της οριακής ανάλυσης.
• Να ορίσουμε την έννοια της αγοράς και να κατανοήσουμε με ποιον τρόπο προωθείται η οικονομική ευημερία μέσω της λειτουργίας των αγορών.
• Να κατανοήσουμε την έννοια του ceteris paribus και πως εφαρμόζεται στα οικονομικά.

Η 2η ενότητα επικεντρώνεται στη ζήτηση των αγαθών. Σκοπός είναι η κατανόηση των παραγόντων που διαμορφώνουν τη ζήτηση των αγαθών. Η κατανόηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς είναι πολύ χρήσιμη τόσο στους ίδιους τους καταναλωτές, όσο και στις επιχειρήσεις (για τη διαμόρφωση της τιμολογιακής πολιτικής) αλλά και στο κράτος για την άσκηση της πολιτικής (π.χ. φορολόγηση των αγαθών).

Μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να γνωρίζουμε και να ερμηνεύουμε τον Νόμο της Ζήτησης.
• Να κατανοούμε τη διαφορά μεταξύ μεταβολής στη ζητούμενη ποσότητα και μεταβολής στη ζήτηση.
• Να διακρίνουμε τους προσδιοριστικούς παράγοντες της ζήτησης.
• Να κατανοούμε την έννοια της ελαστικότητας καθώς και τα διαφορετικά είδη ελαστικότητας.
• Να ταξινομούμε τα διάφορα αγαθά με βάση τις τιμές των ελαστικοτήτων.

Στην προηγούμενη ενότητα εξηγήσατε τη διαμόρφωση της ζήτησης των αγαθών. Στην 3η ενότητα θα ασχοληθούμε με την προσφορά των αγαθών. Συνδυαστικά, οι δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης εξηγούν τη διαμόρφωση των τιμών. Η προσφορά των αγαθών διέπεται από τον Νόμο της Προσφοράς. Στην ενότητα παρουσιάζονται οι καμπύλες προσφοράς καθώς και οι προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς (τεχνολογία, κόστος παραγωγής, κτλ.). Η ελαστικότητα της προσφοράς μετράει το βαθμό ανταπόκρισής των παραγωγών σε μεταβολές των τιμών.

Μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να γνωρίζουμε τον Νόμο της Προσφοράς.
• Να διακρίνουμε μεταξύ μεταβολών στην προσφερόμενη ποσότητα και μεταβολών στην προσφορά.
• Να γνωρίζουμε τους προσδιοριστικούς παράγοντες της προσφοράς και πως επηρεάζουν την προσφορά.
• Να κατανοήσουμε την έννοια της ελαστικότητας της προσφοράς και τους παράγοντες που την επηρεάζουν.

Αφού έχουμε κατανοήσει τον τρόπο που λειτουργεί η ζήτηση των αγαθών (ΘΕ 2) και η προσφορά των αγαθών (ΘΕ 3), στη 4η ΘΕ του μαθήματος είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε πως συνδυαστικά οι δυνάμεις της ζήτησης και της προσφοράς διαμορφώνουν τις τιμές και τις ποσότητες ισορροπίας στις αγορές των αγαθών, καθώς και την επίπτωση των μεταβολών της ζήτησης και της προσφοράς στις τιμές και στις ποσότητες των αγαθών.

Μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να κατανοήσουμε πως διαμορφώνονται οι τιμές και οι ποσότητες στην αγορά.
• Να κατανοήσουμε την έννοια της ισορροπίας και πως οι δυνάμεις της αγοράς μας οδηγούν στην ισορροπία.
• Να μπορούμε να διατυπώσουμε προβλέψεις για το πως οι μεταβολές στη ζήτηση ή στην προσφορά επιδρούν στην τιμή και στην ποσότητα ισορροπίας ενός αγαθού.

Σκοπός της ενότητας είναι να κατανοήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά και τις βασικές διαφορές μεταξύ των τεσσάρων μορφών της αγοράς: του τέλειου ανταγωνισμού, του μονοπωλιακού ανταγωνισμού, του ολιγοπωλίου και του μονοπωλιακού ανταγωνισμού. Με τη χρήση απλώς παραδειγμάτων θα κατανοήσουμε πως συμπεριφέρονται οι επιχειρήσεις σε κάθε μορφή αγοράς αλλά και ποιες μορφές της αγοράς είναι περισσότερο ή λιγότερο επιθυμητές για την οικονομική ευημερία.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να διακρίνουμε τις μορφές της αγοράς με κριτήριο το βαθμό ανταγωνισμού που επικρατεί σε αυτές.
• Να περιγράφουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του τέλειου ανταγωνισμού.
• Να περιγράφουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού ανταγωνισμού.
• Να περιγράφουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του ολιγοπωλίου.
• Να περιγράφουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του μονοπωλίου.

Όπως δείξαμε σε προηγούμενες ενότητες, η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς μπορεί να οδηγήσει στην οικονομική αποτελεσματικότητα και να συμβάλλει στην οικονομική πρόοδο. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που η λειτουργία της αγοράς δεν είναι βέλτιστη. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει ατελής ανταγωνισμός (οι επιχειρήσεις έχουν δύναμη στην αγορά), ατελής πληροφόρηση (οι συμμετέχοντες στην αγορά έχουν ελλιπή πληροφόρηση για την τιμή ή τα χαρακτηριστικά των αγαθών), η παραγωγή ή κατανάλωση ή παραγωγή των αγαθών χαρακτηρίζεται από εξωτερικότητες. Τέλος, τα δημόσια αγαθά ενδέχεται να μην είναι εφικτό να παραχθούν σε συνθήκες αγοράς.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να κατανοούν την έννοια του ατελούς ανταγωνισμού και γιατί οδηγεί σε οικονομική αναποτελεσματικότητα.
• Να κατανοούν πως η ατελής πληροφόρηση οδηγεί σε αποτυχία της αγοράς.
• Να διακρίνουν σε θετικές και αρνητικές εξωτερικότητες στην παραγωγή ή στην κατανάλωση και τη σημασία τους στην οικονομία.
• Να διακρίνουν ανάμεσα σε ιδιωτικά αγαθά, δημόσια αγαθά, κοινόκτητους πόρους και "αγαθά λέσχης" και τη σημασία αυτής της διάκρισης.

Ενώ η μικροοικονομική θεωρία μελετάει τις επιμέρους αποφάσεις των ατόμων και των επιχειρήσεων, η μακροοικονομική θεωρία μελετάει την οικονομία ως σύνολο. Σε αυτή την εισαγωγική ενότητα θα εξοικειωθούμε με βασικές έννοιες της μακροοικονομικής θεωρίας όπως το συνολικό προϊόν, οι οικονομικοί κύκλοι, τα βασικά είδη της μακροοικονομικής πολιτικής, το ΑΕΠ και ο δείκτης τιμών καταναλωτή.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να διακρίνουμε μεταξύ μακροοικονομικής και μικροοικονομικής ανάλυσης.
• Να γνωρίζουμε τα στάδια του οικονομικού κύκλου.
• Να διακρίνουμε μεταξύ νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής.
• Να γνωρίζουμε τον ορισμό και τη σημασία του ΑΕΠ.
• Να κατανούμε τη σημασία τη χρήση και τη σημασία του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή.

Η ανεργία είναι ένα συστηματικό και επίμονο πρόβλημα για αρκετές οικονομίες. Στη θεματική ενότητα θα ορίσουμε την ανεργία, θα μάθουμε πως μετριέται η ανεργία στην πράξη και θα εξοικειωθούμε με βασικές στατιστικές της ανεργίας. Επίσης θα εξετάσουμε αναλυτικά τα βασικά είδη ανεργίας κα ποιες είναι κύριες πολιτικές καταπολέμησης της ανεργίας σε μια σύγχρονη οικονομία.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να μπορούμε να ερμηνεύσουμε βασικές στατιστικές της ανεργίας.
• Να κατανοούμε τις διαφορές ανάμεσα στα διαφορετικά είδη ανεργίας (π.χ. κυκλική ανεργία, ανεργία τριβής).
• Να γνωρίζουμε και να είμαστε σε θέση να προτείνουμε πολιτικές για τη μείωση της ανεργίας.

Ο πληθωρισμός αναφέρεται στην αυξητική τάση του γενικού επιπέδου των τιμών. Ο πληθωρισμός οδηγεί στη διάβρωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλώτων ενώ συνήθως πλήττει δυσανάλογα τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους. Στην τελευταία θεματική ενότητα του μαθήματος θα εξετάσουμε την έννοια, τον τρόπο μέτρησης και τις γενεσιουργές αιτίες του πληθωρισμού.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

• Να κατανοούμε τη διαφορά ανάμεσα σε πραγματικά και ονομαστικά μεγέθη.
• Να μπορούμε να διαβάσουμε και να ερμηνεύσουμε βασικούς δείκτες μέτρησης του πληθωρισμού.
• Να κατανοούμε τις βασικές αιτίες που προκαλούν πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία.